Wanneer we massaal overschakelen op hernieuwbare energie, is de milieu-impact niet opgelost: die verschuift daarmee naar materialen om te bouwen, en om energie te oogsten, zoals isolatie, warmtepompen en zonnecellen bijvoorbeeld. Na 30 jaar de focus op energie, volgt nu de focus op materialen. Op eenzelfde manier: operationele energie hebben we jarenlang aangepakt met de EPC, de energie prestatie coëfficiënt. Iedere twee jaar iets ambitieuzer, tot die eis een 0-energie eis wordt. Oké, het is nu nog even bijna-nul energie, BENG, omdat de politiek niet durft door te pakken, maar dat duurt niet lang, klimaatverandering is namelijk zeer bedreigend en urgent. Dat wordt binnen afzienbare tijd dus 0.
Dan resteren de materialen, en met name de proces-gebonden energie, de embodied energie. En daarvoor is het zaak om net als met de EPC is gedaan een ambitie eis te stellen, die iedere twee jaar wat scherper wordt. Met andere woorden, naast een 0-energie eis hoort een EEPC: een Embodied Energie Prestatie Coëfficiënt.
Vergeet Breeam, en al die andere tools die onmogelijk veel indicatoren combineren. Die hebben leuk gewerkt de afgelopen jaren maar zijn compleet ongeschikt om de Parijs-doelstellingen te verwezenlijken. Die focussen op vele eisen en verworvenheden, ook op comfort en luxe, maar daardoor verdoezelen in feite de echte problemen die we hebben. Die vereisen namelijk een onvoorwaardelijke focus op CO2, en een absolute reductie, op termijn tot vrijwel 0.
0-CO2 dus.
Dit verlegt de focus naar minder materialen toepassen, en ook vooral naar de toeleverende industrie, die van fossiel naar hernieuwbare energie moeten omschakelen, en naar producten die minder energie vergen.
Plofgebouwen
Geen 'Plofgebouwen' meer, gebouwen die excessief met materialen en de daaraan gekoppelde embodied energie smijten. Zoals een ASR in Utrecht die renoveert met aluminium gevels, of Calatrava, die 2 tot 4 keer zoveel materiaal per m2 gebouw gebruikt als de gemiddelde architect. Wat in feite nodig is, zo heb ik afgelopen jaar op de conferentie Transition-0 in Utrecht gepositioneerd, is ‘vegetarisch bouwen’. De parallellen tussen energie, materiaal en voedsel zijn evident, en tegelijk ook logisch, richting hernieuwbaar en plantaardig. De metalen zijn eigenlijk het ‘vlees’ van het bouwen: bruikbaar, maar qua milieu-impact absoluut af te raden.
Biobased
We zijn er dan nog niet helemaal: een lage embodied energie helpt tegen klimaatverandering, de energie-impact van de inzet van materiaal is sterk teruggebracht. Maar nog niet het materiaal probleem zelf: de grondstoffen en de uitputting ervan. Ook in materiaalgebruik zullen we terug moeten naar een niveau dat volhoudbaar is, naar een hoeveelheid die over langere tijd en meerdere generaties verzekerd is. En dat betekent: hernieuwbare materialen, ook wel biobased materialen. (de ‘trias’ is ook voor materialen van toepassing!)
Voor biobased grondstoffen is dat herstel van de voorraad inclusief: die groeien op basis van zonne energie, en regenereren dus hun eigen voorraad. Voorwaarde is wel een duurzaam beheer, zoals met de FSC aanpak met betrekking tot hout. En op basis van energie-input van buiten ons systeem: zonnestraling. De eis van 'regenereren' moet natuurlijk niet alleen voor hernieuwbare grondstoffen gelden: maar net zo goed voor zogenaamd ‘niet hernieuwbare materialen’, zoals mineralen en metalen, ook al zetten we die (vanwege een hoge embodied energie) nog maar mondjesmaat in. We kunnen niet blijven uitputten, ook daarvoor moet compensatie in rekening worden gebracht. Zo niet dan is er immers van ongelijkheid sprake: Voor de een wordt herstel wel in rekening gebracht, en gezekerd zoals via FSC, en voor de ander niet. Dat is ongelijke behandeling van grondstoffen. Je zou het ‘grondstofracisme’ kunnen noemen. We zullen er ook aan moeten dat we daarvoor een regeneratie factor in rekening brengen.
Maar laten we eens beginnen met een EEPC, om eerst klimaatverandering onder de 2 graden te houden. Want als dat niet lukt, wordt het sowieso een puinhoop.
Ronald Rovers
SBS support & consultancy / RiBuilT